Vaginale onderzoeken tijdens de arbeid

Wat, waarom, wanneer en... moet het echt?

Wat is het?

Een vaginaal onderzoek tijdens de arbeid is een handeling waarbij een zorgverlener twee vingers in de vagina inbrengt om informatie te verkrijgen over het verloop van de bevalling.

Er wordt o.a. gelet op:

de mate van ontsluiting (in cm),
de verstrijking van de baarmoederhals,
de indaling en positie van het hoofdje (of stuit),
de stand van de baarmoedermond (richting, consistentie),
en soms ook op vliezen die nog intact zijn of net gebroken.

Waarom wordt het gedaan?

Zorgverleners gebruiken vaginale onderzoeken vooral om:

Objectiefin te schatten hoever de arbeid gevorderd is,
Te bepalen of er een veranderingis ten opzichte van een vorig onderzoek,
Eventuele beslissingen te onderbouwen (zoals wanneer iemand naar het ziekenhuis komt, wanneer pijnstilling mogelijk is, of wanneer er wordt nagedacht over een interventie).

Voordelen

Informatie over de voortgang van de arbeid
Het geeft een momentopname van de ontsluiting, verstrijking, indaling en ligging van het kind.
Ondersteuning bij klinisch redeneren
Het kan helpen om inschattingen te maken over wat er nodig is qua zorg, begeleiding of interventies.
Bevestiging of geruststelling
Sommige vrouwen vinden het net rustgevend om te weten “hoe ver” ze zijn – zeker bij lange arbeid of veel ongemak.
Timing van beslissingen
Bijvoorbeeld bij:
– het opstarten van epidurale verdoving
– het al dan niet inleiden of versnellen van arbeid
– het moment van persen bij volledige ontsluiting
Objectieve meting bij overdracht van zorg
Bij overdracht van vroedvrouw naar gynaecoloog of teamverpleging is het soms nodig om 'harde gegevens' te hebben.

Nadelen

Ongemak of pijn
Zeker tijdens contracties, bij weinig ontsluiting of als je gespannen bent, kan het als onaangenaam of pijnlijk worden ervaren.
Schending van de bubbel of intimiteit
Je wordt letterlijk uit je cocon gehaald, wat de productie van oxytocine kan verstoren en de arbeid kan vertragen.
Psychologische impact van de uitkomst
Een “tegenvallende” meting kan moed ondermijnen (“ik dacht dat ik verder was…”), ook al zegt het weinig over het verdere verloop.
Invasieve handeling
Niet elke zorgverlener vraagt correct om toestemming, en sommigen voelen sneller, langer of vaker dan je wenst.
Risico op infectie
Bij gebroken vliezen verhogen veelvuldige onderzoeken de kans op infectie, zeker bij langdurig gebroken vliezen.
Variatie tussen zorgverleners
De beoordeling van ontsluiting of ligging kan subjectief zijn — twee mensen kunnen een verschillende meting geven.
Kan een gevoel van falen oproepen
Bijvoorbeeld wanneer ontsluiting stagneert of je lichaam ‘niet voldoet aan de verwachting’, wat bijdraagt aan verlies van vertrouwen.

Zijn er alternatieven?

Er bestaan subtiele, fysiologische signalen van de arbeid die minstens even waardevol zijn:

De frequentie en duur van de weeën,
De manier waarop een vrouw beweegt, ademt, zich gedraagt,
Spontane drukgevoelens, bloedverlies, de 'poepdruk'...

De purple line

Een minder bekende, maar fascinerende observatie is de paarse lijn:
Bij sommige vrouwen verschijnt tijdens de arbeid een rood-paarsige verkleuring tussen de billen, die stijgt naarmate de ontsluiting toeneemt.

Onderzoek suggereert een mogelijke correlatie tussen de hoogte van deze lijn en de mate van ontsluiting en indaling.
Het is:

Volledig niet-invasief,
Voor sommigen een zacht alternatief,
Niet bij iedereen zichtbaar of betrouwbaar, maar wel een mooie reminder van hoe het lichaam meewerkt.

De ruit van Michaelis

Bij vrouwen die rechtop bevallen of hurken, kan onderaan de rug een ruitvormige bolling zichtbaar of voelbaar worden. Dit is de ruit van Michaelis, een teken dat het bekken opent en het hoofdje indaalt, vaak net vóór of tijdens de uitdrijving.
Een waardevol signaal dat het lichaam klaar is om te persen, zonder dat er inwendig gevoeld hoeft te worden.

Mag je een vaginaal onderzoek weigeren?

Ja.
Jouw lichaam, jouw grenzen. Je mag elk onderzoek weigeren, op elk moment, ook al ben je in arbeid.

Een zorgverlener moet:

Uitleg geven over het doel van het onderzoek,
Vragen om jouw toestemming,
Je de ruimte geven om nee te zeggen, of even te wachten.

“Ik wil liever nog even wachten.”
“Ik voel me niet op mijn gemak met een inwendig onderzoek.”
“Is het nodig op dit moment?”

Het is geen kleine handeling. Veel vrouwen vinden het onaangenaam, pijnlijk of kwetsbaar.

In arbeid – een fase waarin je net zoveel baat hebt bij ontspanning en rust – is dat niet onbelangrijk.

Mag je er zelf om vragen?

Ja, absoluut.

Soms wíl je weten waar je staat. Dat is oké.

Je kan ook aangeven dat je maar één onderzoek wil, of enkel als jij er zin in hebt. Jij kiest. Vraag gerust:

“Kan je me uitleggen wat je voelt?”
“Wil je zacht en met rust onderzoeken?”
“Stop als ik het aangeef, oké?”

Moederkracht

Voordelen

Nadelen

Onderbouwde bronnen